Obon (お盆) là một lễ hội Phật giáo ở Nhật Bản với mục đích tưởng nhớ tổ tiên và người thân đã khuất. Lấy hình ảnh ngọn lửa làm biểu tượng cho sự dẫn lối, người Nhật mừng lễ bên nhau qua nhiều hoạt động ý nghĩa cùng gia đình và láng giềng địa phương. Trong bài viết này hãy cùng SHIN tìm hiểu về lễ hội văn hóa đặc biệt này nhé!
Du học sinh tận hưởng lễ Obon cùng người bản xứ tại đền Ikegami Honmonji.
(Nguồn ảnh)
Nguồn gốc và truyền thuyết
Obon là dịp để chào đón người đã khuất tại nơi họ từng sống, chủ yếu là tại nhà riêng, và cầu nguyện cho họ hạnh phúc ở thế giới bên kia khi họ quay về.
Nguồn gốc của Bon Odori được cho là dựa theo truyền thuyết của kinh Urabon. Một ngày nọ, Mokuren (Mục Kiều Liên) – một trong 10 đại đệ tử của Đức Phật Thích Ca, biết được rằng người Mẹ quá cố của mình đang phải chịu đựng sự thống khổ trong thế giới của những linh hồn vất vưởng.
Khi Mokuren hỏi Đức Phật làm thế nào Ngài có thể giúp đỡ mẹ mình, Ngài nói: “Chỉ có cách nhờ sự giúp đỡ của các Chư tăng mới có thể cứu được Mẹ ngươi. Hãy sắm sửa lễ cúng vào ngày rằm tháng 7. Sau khi làm theo chỉ dẫn, mẹ của Mokuren đã thoát khỏi sự thống khổ đó.
Vì quá hạnh phúc sau khi thấy mẹ được đã thoát khỏi khổ đau, Mokuren đã nhảy một điệu ăn mừng. Điệu nhảy đó sau này được người Nhật Bản gọi là điệu múa Bon.
Các hoạt động trong lễ Obon
Ngày diễn ra Lễ Obon thay đổi tùy theo khu vực. Lễ Obon được tổ chức ở nhiều khu vực trên toàn quốc từ ngày 13 đến ngày 16 tháng 8, nhưng ở một số vùng của Tokyo và vùng Kanto, lễ thường được tổ chức sớm hơn một tháng.
Ở Okinawa, Lễ Obon được tổ chức dựa trên âm lịch, nên mỗi năm đều khác nhau.
- Hoạt động trong gia đình
Ngày 13 – Ngày đón linh hồn (迎え盆)
Ngọn lửa Mukaebi (迎え火) được đốt để dẫn dắt các linh hồn quay về nhà.
Lễ Obon được cho là thời điểm tổ tiên và người thân đã khuất trở về. Vào ngày đầu tiên của tuần lễ Obon, mọi người sẽ thắp một ngọn lửa nhỏ gọi là Mukaebi (迎え火) ở trước cửa hoặc đường phố nhằm dẫn lối cho các linh hồn quay về nhà. Người ta nói rằng ngọn lửa chào đón là cột mốc để linh hồn tổ tiên trở về mà không bị lạc vào đầu lễ Obon.
Sau đó, người ta đặt hoa, trái cây hoặc đèn lồng trang trí lên bàn thờ như một hình thức bày tỏ lòng biết ơn đến tổ tiên và người đã khuất. Điểm đặc biệt của lễ vật là ngựa thần được làm từ cà tím hoặc dưa chuột được cắm chân làm từ đũa gỗ.
Dưa chuột tượng trưng cho ngựa (精霊馬) và cà tím tượng trưng cho con bò (精霊牛). Người ta quan niệm cố nhân cưỡi ngựa phi nhanh để thăm gia đình ở trần gian và cưỡi bò để từ từ rời đi lúc tiễn biệt.
(Nguồn ảnh)
Trang trí bàn thờ Obon theo truyền thống
- Tầng trên (上段): Đặt bài vị. Phía bên phải khi nhìn vào là vị trí cao nhất, nên phải đặt bài vị theo thứ tự từ gần nhất đến xa nhất bắt đầu từ bên phải.
- Tầng giữa (中段): Đặt trà hoặc nước đường (đường hòa tan trong nước) ở giữa, và lễ vật ở hai bên. Thường đặt trái cây ở phía phải và bánh kẹo ở phía trái.
- Tầng dưới (下段): Đặt khay cúng (còn gọi là “khay cơm cho linh hồn”) ở giữa, đèn ở hai bên, và hoa ở hai bên cạnh. Ngựa thần cũng có thể đặt ở tầng này.
Ngoài ra, trong lễ Obon cũng không thể thiếu những thứ sau:
- Hoa Chi Thiên Khuất (みそはぎ): Misohagi – còn được gọi là cây hoa ngũ sắc, có hoa màu hồng hoặc tím, và thường nở vào khoảng thời gian diễn ra Lễ hội Obon.
- Mì sợi lạnh (そうめん): Soumen tượng trưng cho sợi dây kết nối giữa người sống và người đã khuất, thể hiện mong muốn linh hồn tổ tiên được thanh thản và siêu thoát.
- Chảo đốt lửa Ogara (麻幹): Vào ngày đầu tiên của lễ hội Obon, người ta đốt một ngọn lửa nhỏ gọi là Ogara để linh hồn của những người thân đã khuất sẽ theo làn khói do ngọn lửa này tạo ra để trở về cõi dương.
- Phật Cụ (仏具): là những dụng cụ khác được đặt ở những vị trí thấp hơn trên bàn thờ (như: lọ hoa, bát hương, khay nến…).
- Hoa “đèn lồng” (ホオズキ – 鬼灯): Được dùng để trang trí nhà cửa và mộ phần như một biểu tượng dẫn đường cho linh hồn tổ tiên. Vỏ cây màu cam sáng, giống như đèn lồng, được cho là sẽ giúp linh hồn tìm đường về nhà.
Ngày 14–15 – Ngày giữa lễ (中日)
Trong những ngày giữa lễ, người Nhật sẽ đến chùa hoặc mời các thầy tu đến nhà để tụng kinh và thực hiện các nghi lễ Obon. Ngày nay mọi người cùng nhau quây quần bên mâm cơm tưởng nhớ tổ tiên.
Ngày 16 – Ngày tiễn linh (送り盆)
Vào ngày tiễn linh hồn, ở một số gia đình, người ta cũng đi thăm mộ. Sau đó, ngọn lửa tiễn linh hồn, Okuribi (送り火) sẽ được thắp lên tại nhà hoặc nghĩa trang. Ngọn lửa này mang ý nghĩa tiễn linh hồn tổ tiên và cầu nguyện cho họ, nhưng đồng thời nhiều người cũng cầu nguyện sức khỏe và bình an cho gia đình.
- Hoạt động ngoài trời
Gozan no Okuribi (五山送り火) – Đốt lửa trên núi
Lễ hội Gozan no Okuribi diễn ra vào ngày 16/8 hàng năm, tức ngày cuối cùng của lễ hội Obon. Vào 8 giờ tối, năm ký tự được lần lượt thắp sáng theo thứ tự ngược chiều kim đồng hồ trên những ngọn núi xung quanh lưu vực Kyoto:
- Chữ Đại (大文字), được thắp trên núi Nyoigatake
- Chữ Diệu Pháp (妙法), từ Kinh Phật, được thắp trên ngọn núi Đông và Tây của Matsugasaki
- Hình con thuyền (船形) dùng để tiễn đưa linh hồn người đã khuất rời đi, được thắp trên núi Funayama của Nishikamo
- Chữ Đại (左大文字), được thắp trên núi Ookitayama
- Cổng Torii (鳥居形), được thắp trên núi Mandara
Việc thắp lửa trên núi được tin là để tiễn đưa linh hồn của tổ tiên về nơi an nghỉ. Đây là tài sản văn hóa dân gian phi vật thể được đăng ký của Thành phố Kyoto, đồng thời là một phong tục có lịch sử lâu đời và được công nhận trên toàn quốc.
Chữ Đại rực lửa trong màn đêm có thể thấy từ rất xa
(Nguồn ảnh)
Tourou Nagashi (灯籠流し) – Thả đèn trên sông
Việc thả đèn lồng trên sông cũng là một hình thức Okuribi (送り火). Trong đó, người Nhật thả hoa, đồ thờ cúng, hoặc thắp lửa trong đèn lồng và thả trôi theo dòng nước để tiễn đưa linh hồn của người đã khuất.
Hình ảnh những chiếc đèn lồng được thắp sáng thả trôi trên dòng nước.
(Nguồn ảnh)
Bon Odori (盆踊り) – Điệu múa Bon
Bon Odori (盆踊り) xuất phát từ điệu nhảy niệm kinh, Nenbutsu Odori (念仏踊り), vốn để tiễn đưa linh hồn của người đã khuất. Đây chính là điệu nhảy mà, theo như trong kinh Urabon, Mokuren đã nhảy khi mẹ ông được giải thoát khỏi khổ đau.
Trong lễ hội Obon, mọi người thường tập trung lại thành vòng tròn và nhảy theo nhạc. Số lượng vũ công sẽ tùy vào khu vực tổ chức lễ hội, nhưng đây là sự kiện mà phần lớn người ngoài cũng có thể tham gia cùng.
Điệu múa Bon là một nét văn hóa truyền thống của Nhật, được các du khách nước ngoài yêu thích và đang trở thành một hoạt động du lịch. Theo truyền thống, người ta nhảy theo loại nhạc “Ondo” hoặc các bài dân ca, nhưng gần đây việc kết hợp với J-Pop và nhạc Anime đang được phổ biến để trẻ em và các thanh thiếu niên cũng thích thú và nhảy múa cùng.
Người dân địa phương quây quần bên nhau thành vòng tròn để nhảy múa dưới ánh đèn lồng
(Nguồn ảnh)
Pháo hoa
Pháo hoa là một hoạt động truyền thống vào mùa hè, được cho là có nguồn gốc từ okuribi. Lễ hội pháo hoa Kumano của tỉnh Mie có truyền thống khoảng 300 năm và được tổ chức hàng năm vào ngày 17 tháng 8 với mục đích tưởng nhớ tổ tiên. Đây là lễ hội pháo hoa nổi tiếng khắp cả nước.
Lời kết
Tương tự như lễ Vu Lan của Việt Nam, lễ Obon của Nhật Bản cũng là dịp để gia đình quây quần bên nhau, cùng tưởng nhớ về kỷ niệm với những người đã khuất. Do được tổ chức vào tháng hè (tháng 7-8) và kéo dài 4 ngày, nên nhiều gia đình có thể tận dụng thời gian này để đi du lịch hoặc về quê thăm gia đình.
Nếu có cơ hội tham quan Nhật Bản vào khoảng thời gian này, nhất định bạn hãy thử tham gia điệu nhảy Obon cùng người dân địa phương nhé!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- https://www.hasegawa.jp/blogs/kuyou/obon-meaning?srsltid=AfmBOoozjL_Dpus5YIV82Mgzj3y2f8S7-9t4bqkAh_MBwbCac8amhxOT
- https://www.famille-kazokusou.com/magazine/manner/491
- https://haa.athuman.com/media/japanese/culture/2284/
