Tại Nhật Bản, vào ngày rằm tháng 8 âm lịch, nhiều gia đình trải thảm ngồi trên sân vườn hoặc tụ tập tại hiên nhà để cùng nhau ngắm trăng. Dân gian gọi tục này là Tsukimi (月見 – つきみ).

Hôm nay, hãy cùng SHIN tìm hiểu về hoạt động ngắm trăng đặc biệt này trong văn hóa Nhật Bản nhé!

“Đêm biển Suma” bởi Arai Yoshimune

名月や

池をめぐりて

夜もすがら

Say ngắm trăng tròn

Dạo quanh hồ nước

Đến tận bình minh

        – Bài Haiku khắc tại Đền Myokoji tại Uchiyama

Lịch sử của Tsukimi (お月見 – おつきみ)

Nhiều giả thuyết cho rằng Tsukimi có nguồn gốc từ lễ hội thu hoạch khoai môn ở Trung Quốc. Tại đây, khoai môn được ăn vào ngày trăng rằm tháng 8 ở nhiều vùng khác nhau. Sau này, tết Trung Thu trở thành một sự kiện cung đình ở Trung Quốc, rồi dần du nhập vào Nhật Bản vào khoảng thời kỳ Nara và Heian.

Khi du nhập vào Nhật Bản, giới quý tộc lấy cảm hứng từ tục ngắm trăng của nhà Đường để tổ chức tiệc dưới ánh trăng cùng âm nhạc và thơ ca. Người ta còn chèo thuyền ra khơi vào ban đêm để ngắm ánh trăng phản chiếu trên mặt nước. Thời này, Tsukimi diễn ra vào đêm 13 tháng Tám, tức đêm trăng tròn chiếu theo lịch cũ. Cho đến năm 1683, ngày rằm mới được đổi thành ngày 15.

Con thỏ là linh vật sống trên cung trăng, giã bánh mochi ngày đêm biểu trưng cho lao động miệt mài của người nông dân (Nguồn)

Đến thời Edo, không chỉ quý tộc, mà các gia đình nông dân cũng ngắm trăng rằm. Ngày này còn được gọi là “trăng thu hoạch” để thể hiện lòng biết ơn cho mùa màng bội thu. Ngày nay, người ta ngắm trăng không chỉ vì mùa màng mà còn để thể hiện sự phấn khởi cho mùa thu sắp đến và nguyện cầu cho một mùa đông an lành.

Món ăn truyền thống trong ngày Tsukimi: Dango

Dango là món ăn không thể thiếu trong ngày Tsukimi. Ngày xưa, gia đình sẽ cùng làm dango, trang trí bằng cỏ lau, rồi cùng ăn trong khi ngắm trăng. Cây cỏ lau được quan niệm là tượng trưng cho mùa bội thu và có khả năng xua đuổi tà ma.

Ngày này, các cửa tiệm bán dango theo gói 15 bánh, tượng trưng cho đêm rằm ngày 15. Khi trưng bày dango tại cửa tiệm hoặc trên bàn tiệc, người ta bày theo hình kim tự tháp, với bánh trên cùng màu vàng tượng trưng cho mặt trăng.

Dĩa trưng bày bánh dango, với phần trên cùng là bánh màu vàng tượng trưng trăng rằm (Nguồn)

Ngoài ra, các món ăn vặt như Tsukimi soba và Tsukimi udon cũng thường được ăn vào dịp trăng rằm. Mỗi món ăn đều được đặt một quả trứng với lòng đỏ tròn tượng trưng cho vầng trăng tỏa sáng. Kết hợp với bánh dango Tsukimi, chúng tạo nên một bầu không khí truyền thống, mời gọi gia đình đoàn tụ lại và cùng chiêm ngưỡng vẻ đẹp của vầng trăng thu.

Các hoạt động phổ biến khác trong Tsukimi

Đối với gia đình, ngoài việc sum vầy ăn uống và ngắm trăng cùng nhau, bởi vì thời điểm Tsukimi trùng với mùa bội thu, nên từ xưa văn hóa Nhật Bản đã có tục tặng quà biếu cho nhau mùa Trung thu, bao gồm trà, bánh dango, hoặc bánh trung thu (月餅ーげっぺい).

Ngoài ra, có một phong tục xưa của người Nhật gọi là “お月見泥棒” (おつきみどろぼうーĐi trộm ngày rằm), thường được ví như phiên bản Halloween của Nhật Bản xưa. Các gia đình đặt bánh dango trên hiên nhà hoặc ở lối vào, trẻ em sẽ đi “trộm” và ăn chúng. Nhà nào bị lấy càng nhiều càng coi là may mắn. Ngày nay, ít trẻ thật sự thích lấy dango, nên nhiều nhà cũng dùng bánh kẹo thay thế.

“Mỗi bạn một cái thôi! Lựa cái mình thích cũng được!” – Một giỏ kẹo đặt trước hiên nhà kèm lời nhắn và hình vẽ Trung thu để hưởng ứng tục お月見泥棒 vào ngày Tsukimi (Nguồn)

Nếu là du khách tại Nhật, vẫn có rất nhiều cách để hưởng ứng hoạt động ngắm trăng. Nhiều nhà hàng phục vụ các món ăn theo chủ đề trăng rằm hoặc thỏ trắng để hòa vào không khí mùa trăng rằm. Ngoài ra, tháp Tokyo và Tokyo Skytree vào dịp này cũng tổ chức các sự kiện thắp sáng đặc biệt, bao gồm tạm thời biến đài quan sát của mình thành “Đài ngắm trăng” cho du khách chiêm ngưỡng cảnh thành phố sáng rực dưới ánh trăng.

Lời kết

Không chỉ là ngắm trăng, Tsukimi còn là một sự kiện truyền thống của Nhật và là dịp cho gia đình sum vầy. Ngày nay, bên cạnh những bữa ăn tại gia, người ta cũng tổ chức nhiều hoạt động văn hóa đặc biệt. Ngay cả du khách cũng có thể tận hưởng Tsukimi thông qua những sự kiện lớn này.

Nếu đến Nhật Bản vào mùa này, hãy thử hòa mình vào không khí ngắm trăng cùng người Nhật nhé!

Đừng quên theo dõi Nhật ngữ SHIN để biết thêm thật nhiều thông tin về Nhật Bản bạn nhé!

Tài liệu tham khảo

芭蕉発句全集. “名月や池をめぐりて夜もすがら”. https://www2.yamanashi-ken.ac.jp/~itoyo/basho/haikusyu/meigetu1.htm

Osaka Museum. (2020). “お月見のはなし”. http://www.sci-museum.kita.osaka.jp/~kazu/tsukimi/newtukimi.html

ウェザーニュース. (2021). “「お月見泥棒」って知ってる？ 今も地域に残る風習の“実態”とは”. https://weathernews.jp/s/topics/202109/160275/