Khi hoa anh đào bắt đầu nhuộm hồng toàn bộ Nhật Bản, đây cùng là thời điểm lý tưởng chuẩn bị một hộp bento và thưởng thức chúng dưới những tán hoa anh đào đang nở rộ. Dù chỉ kéo dài trong khoảng một tuần ngắn ngủi rồi nhanh chóng tàn phai nhưng khoảnh khắc này thật sự mang lại cảm giác trọn vẹn khi xuân đến.
Sự khởi đầu của phong tục ngắm hoa – お花見 (おはなみ)
• Nghi thức hiến lễ cho các vị thần
……Từ thời xa xưa, người Nhật tin rằng cây anh đào là nơi trú ngụ của thần linh. Tên gọi 「さくら」 bắt nguồn từ chữ 「さ」 – chỉ thần lúa gạo, và 「くら」– mang ý nghĩa ngai vàng của thần. Người ta quan sát sự nở rộ của hoa anh đào để tiên đoán mùa màng trong năm đó.
……Trước đây, ở khắp Nhật Bản, vào mùa xuân, người dân có phong tục 山遊び (やまあそび) và 野遊び (のあそび), tức là tổ chức tiệc tùng ngoài thiên nhiên. Đây vốn là một tập tục trong tín ngưỡng nông nghiệp, nơi người ta dâng rượu và đồ ăn để mời thần lúa, cầu mong một vụ mùa bội thu.
• Lịch sử phong tục ngắm hoa
……花見 bắt nguồn từ thời Heian, khi giới quý tộc tổ chức các buổi thưởng hoa, làm thơ và chơi đá cầu (蹴鞠 – けまり) dưới những tán cây anh đào. Theo Nhật Bản Hậu Kỷ (日本後紀 – にほんこうき), vào năm 812, Thiên hoàng Saga (嵯峨天皇 – さがてんのう) đã tổ chức lễ hội ngắm hoa tại vườn của chùa 神泉苑 (しんせんえん). Kể từ đó, yến tiệc ngắm hoa (花宴之節 – かえんのせんち) trở thành một sự kiện quan trọng trong cung đình.
……Dần dần, tầng lớp nông dân cũng bắt đầu tổ chức các buổi tiệc dưới gốc anh đào để cầu mong một vụ mùa bội thu. Tuy nhiên, chỉ đến thời kỳ Kanbun (寛文年間 – かんぶんねんかん) của thời Edo (江戸時代 – えどじだい), phong tục này mới thật sự phổ biến trong tầng lớp bình dân. Ban đầu, họ chủ yếu ngắm hoa anh đào trong khuôn viên các ngôi đền và chùa.
……Sang thời kỳ Kyoho (享保年間－きょうほうねんかん), Tướng quân đời thứ 8, Tokugawa Yoshimune (徳川吉宗－とくがわよしむね) đã cho trồng hàng nghìn cây anh đào ở các địa điểm như Asukayama (飛鳥山), bờ sông Sumidagawa (隅田川), và bờ sông Koganei (小金井) nhằm khuyến khích phong tục hanami trong dân gian. Từ đó, người dân Edo (tên cũ của Tokyo) đổ ra đường để ngắm hoa, thưởng thức bento dưới những tán cây rực rỡ sắc hồng, tạo nên một nét văn hóa kéo dài đến tận ngày nay.
……Bên cạnh đó, vào thời Edo, ngành làm vườn (園芸－えんげい) phát triển mạnh mẽ. Nhiều giống hoa anh đào mới được lai tạo, kéo dài mùa ngắm hoa đến tận đầu tháng 5.
Hoa anh đào tại công viên Asukayama. Nguồn: https://www.japan47go.travel/ja/detail/50a75866-fbe7-41b5-9e42-4ac657a2a452
お花見弁当（おはなみべんとう） – Văn hóa thưởng thức cơm hộp dưới gốc anh đào
Bức tranh in màu mô tả một người phụ nữ đang thưởng thức bento dưới tán hoa anh đào. Nguồn: https://www.kateigaho.com/article/detail/163044
……Lễ hội 花見 luôn gắn liền với việc thưởng thức 花見弁当. Trong truyện 落語（らくご） 「長屋の花見 – ながやのはなみ」, người ta kể về một nhóm dân thường dùng những món giản dị như trà – 番茶（ばんちゃ）, củ cải muối – 大根の漬物（だいこんのつけもの）, và trứng cuộn – 玉子焼き（たまごやき）.
……Ngược lại, cuốn「料理早指南 – りょうりはやしなん」 lại ghi chép về cách chế biến một phần 花見弁当 xa hoa. Hộp cơm chủ yếu được sử dụng vào thời Edo là 重箱（じゅうばこ）- hộp nhiều tầng giúp chứa được nhiều món ăn một cách gọn gàng.
Bancha. Nguồn: https://kyo-chikiriya.com/blog/tea_about/roastedtea
Củ cải muối. Nguồn: https://delishkitchen.tv/curations/6882
Trứng cuộn. Nguồn: https://www.maff.go.jp/j/keikaku/syokubunka/k_ryouri/search_menu/menu/34_11_tokyo.html
……Bento dạng hộp 重箱 có ba loại: thượng, trung và hạ, trong đó loại thượng phẩm bao gồm các món như sau:
• Tầng thứ nhất:
かすてら玉子（かすてらたまご）- trứng nướng được làm bằng cách trộn trứng với khoai từ nghiền nhuyễn và đường rồi nướng lên cho phồng xốp
わたかまぼこ – chả cá かまぼこ có thêm nội tạng của bào ngư
玉川（たまがわ）- かまぼこ sử dụng nhiều nguyên liệu phức tạp như cá tráp nghiền, khoai từ, trứng và mè đen
海老の鬼殻焼き（えびのおにがらやき）- tôm nướng
生たらこ煮（なまたらこに）- trứng cá tuyết ninh
れんこん煮（れんこんに）- củ sen hầm
ごぼう煮（ごぼうに）- ngưu bàng hầm
うち銀杏（うちぎんなん）- hạt bạch quả
長ひじき（ながひじき）- rong biển hijiki
Nguồn: https://www.plenus.co.jp/kome-academy/bento_library/recipe.html
• Tầng thứ hai:
むしがれい – cá bơn hấp
鯛の押し寿司（たいのおしずし）- sushi cá tráp biển
甘酢しょうが（あまずしょうが）- gừng ngâm giấm ngọt
干大こん（ほしだいこん）- củ cải khô
甘露梅（かんろうめ）- mơ ngâm đường
Nguồn: https://www.plenus.co.jp/kome-academy/bento_library/recipe.html
• Tầng thứ ba:
ひらめ さしみ – sashimi cá bơn
さより ほそつくり – sashimi cá chẽm cắt mỏng
白髪大根（しらがだいこん）- củ cải trắng bào sợi
わかめ – rong biển
赤すみそしき（あかすみそしき）- tương miso đỏ
Nguồn: https://www.plenus.co.jp/kome-academy/bento_library/recipe.html
……Trong các bữa tiệc ngoài trời, người ta thường sử dụng loại hộp cơm có tay cầm tiện lợi gọi là 提重（さげじゅう）. Đây là một phiên bản được phát triển từ 野弁当（のうべんとう） – những hộp cơm dã ngoại dành cho tầng lớp quý tộc và các lãnh chúa thời bấy giờ. Bên trong 提重 không chỉ có các hộp 重箱 để đựng thức ăn mà còn có đầy đủ bát cơm, bát súp và cả bộ dụng cụ uống rượu, giúp người dùng có thể thưởng thức bữa ăn một cách trọn vẹn dù đang ở ngoài trời.
……Không chỉ đơn thuần là một vật dụng tiện lợi để mang theo, 提重 còn được xem như một món đồ đặc biệt dành riêng cho những buổi tiệc 花見. Vì vậy, nhiều hộp được trang trí bằng 蒔絵（まきえ）- nghệ thuật sơn mài tinh xảo với các họa tiết mang đậm dấu ấn của từng mùa trong năm, tạo nên vẻ đẹp sang trọng và đầy tính nghệ thuật.
……Bên cạnh đó, để có thể thưởng thức rượu một cách ngon nhất ngay cả khi ở ngoài trời, người ta còn sử dụng một loại bếp hâm rượu di động gọi là 燗銅壺（かんどうこ）, giúp làm ấm rượu sake và tăng thêm phần thú vị cho buổi tiệc.
Thưởng thức Sakura với trà hoa anh đào – 桜湯 (さくらゆ)
……Hoa anh đào không chỉ đẹp khi ngắm mà còn có thể thưởng thức bằng khứu giác và vị giác. Một trong những cách tận hưởng hương thơm ấy là pha một tách 桜湯 – trà hoa anh đào muối. Trong các dịp lễ chúc mừng, đặc biệt là lễ đính hôn, người ta thường tránh dùng trà xanh – 煎茶（せんちゃ）vì trong tiếng Nhật, cụm từ 「お茶をにごす－おちゃをにごす」 có nghĩa bóng là “nói nước đôi” hoặc “mập mờ”, không thích hợp cho những dịp trang trọng. Thay vào đó, trà hoa anh đào được lựa chọn, bởi sắc hồng nhạt dịu dàng và hương thơm ngọt ngào của nó rất phù hợp với không khí hân hoan của buổi lễ.
Nguồn: https://www.maff.go.jp/j/keikaku/syokubunka/culture/wagohan/articles/2303/spe15_02.html
……Cách pha trà hoa anh đào khá đơn giản. Trước tiên, cần rửa sạch lớp muối bám trên bề mặt hoa anh đào muối, sau đó ngâm hoa vào nước từ 10 đến 20 phút để giảm bớt độ mặn. Khi hoa đã được làm sạch, cho vào chén và rót nước nóng vào. Lúc này, có thể điều chỉnh vị bằng cách thêm một chút muối hoặc thay thế bằng trà làm từ tảo bẹ – 昆布茶（こんぶちゃ）để tạo ra hương vị khác lạ nhưng không kém phần thơm ngon.
……Phong tục ngắm hoa anh vào mùa xuân không chỉ là dịp để chiêm ngưỡng vẻ đẹp thoáng chốc của hoa mà còn là cơ hội để mọi người quây quần, tận hưởng không khí mùa xuân và thưởng thức những món ăn đặc sắc. Hanami bento – những hộp cơm được chuẩn bị tỉ mỉ với nhiều món ăn mang hương vị mùa xuân – đóng vai trò quan trọng trong trải nghiệm này, từ các loại cá tươi, rau củ theo mùa đến những món ngọt tinh tế.
……Qua thời gian, hanami không chỉ là một hoạt động giải trí mà còn trở thành một nét văn hóa đặc trưng, thể hiện sự gắn kết giữa con người với thiên nhiên và tinh thần trân trọng những khoảnh khắc tươi đẹp trong cuộc sống.
Đừng quên theo dõi Nhật ngữ SHIN để biết thêm thật nhiều thông tin về Nhật Bản bạn nhé!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
https://www.maff.go.jp/j/keikaku/syokubunka/culture/wagohan/articles/2303/spe15_02.html
https://www.kateigaho.com/article/detail/163044
https://www.plenus.co.jp/kome-academy/bento_library/recipe.html
————————————–
TRUNG TÂM NHẬT NGỮ SHIN
Hotline: 0799 666 493
Website: shinvietnam.com
Facebook: Nhật ngữ SHIN
Cơ sở 1: 285/2 Cách Mạng Tháng 8, phường 12, quận 10, TP HCM (cách vòng xoay Dân chủ 200m, đầu hẻm 285)
Cơ sở 2: 35 Khánh Hội, phường 3, quận 4, TP HCM (Bên cạnh cầu Kênh Tẻ)
